Game online mobile

Theo cuốn “Đại Sử” của Cynthia Stokes Brown, năm 1000 trên toàn thế giới các nền văn minh nông nghiệp chỉ kiểm soát 15% diện tích đất đai hiện nay. Những người được gọi là “man rợ” như người Mông Cổ trái lại mới kiểm soát phần lớn diện tích Trái Đất. Trong giai đoạn từ năm 1210 tới năm 1350, những người này từ vùng rìa của các đế chế đô thị đã xây dựng được đế chế của riêng mình, kiểm soát toàn bộ châu Á từ Triều Tiên cho tới Hungary (trừ Ấn Độ).

Để dễ hình dung, nếu coi một megamet vuông = 1 triệu km²thì Nhà Hán ở Trung Quốc đã kiểm soát được 6 megamet vuông, hoàng đế La Mã thống trị được khoảng 4 megamet vuông, đế chế Islam (Hồi Giáo) có 10 megamet vuông còn Đại Hãn người Mông Cổ có tận 25 megamet vuông (!!!).

Với đầu óc của Thành Cát Tư Hãn và các Đại Hãn sau này của Mông Cổ, việc giao thương với Trung Quốc, với các nước Hồi Giáo, châu Âu … đã diễn ra thông qua các ngả đường khác nhau mà gọi chung là con đường tơ lụa. Tuy vậy, năm 1331 đột nhiên 90% dân ở Hồ Bắc, Trung Quốc đã chết do một căn bệnh bí ẩn. Đây chính là nơi Kublai (Hốt Tất Liệt), cháu nội của Thành Cát Tư Hãn, người đã bị nhà Trần đánh tan tác trên sông Bạch Đằng xây dựng kinh đô của mình. Trong vòng một năm tiếp theo, căn bệnh này tấn công hoàng gia Mông Cổ ở khu trại mùa hè nằm tại Tây Bắc, Bắc Kinh (gần sa mạc Gobi). Trong vòng 20 năm tiếp theo, các tài liệu cho biết Trung Quốc đã mất từ 1/3 tới 1/2 số dân của mình. Tiếp theo đó, thông qua con đường giao thương căn bệnh này đã lan tới Hắc Hải (1347), Genoa (1348) và tàn phá Ai Cập, châu Âu, Thổ Nhĩ Kỳ. Tới năm 1350 thậm chí nó đã vượt cả Bắc Đại Tây Dương để tới những vùng xa xôi như Iceland. Trong 100 năm (1300-1400), châu Âu mất ít nhất 1/4 dân số của mình.

Cái chết đen – căn bệnh dịch hạch làm tiêu tan đế chế Mông Cổ thông qua việc cắt đứt các con đường giao thương với các vùng khác trên thế giới. Sự gắn kết về thông tin và con người trên một địa hình quá dàn trải cũng qua đó mất dần. Năm 1335, người Mông Cổ mất Ba tư, năm 1368 thì mất luôn Trung Quốc (và nhà Minh ra đời).